Elaine Morgan

Jest sierpnień 2012 roku. Na świecie bezprawie. Własnie zapadł wyrok w sprawie Pussy Riot a arb. Michalik kręci polskie lody z patriarchą Cyrylem. Boję się, że Maria Aliochina, Nadieżda Tołokonnikowa i Jekaterina Samucewicz nie przeżyją łagru. Bo jeśli Putin w „światłach rampy” zabił Annę Politkowską to dlaczego miałby oszczędzić te dziewczyny. Sylwia Chutnik dobrze to skomentowała – nie jest sztuką krytykowanie „władzy w domu, po kryjomu”. Nawet maszerowanie w pochodach chronionych kordonem policji. Dlatego tak bliskie są mi i dziennikarka Politkowska i artystki z Pussy Riot. Ryzykują życiem za odwagę, życie zgodne z przekonaniami, siłę do walki.

W tym samym czasie byli u nas polscy przyjaciele. Małgosia i Robert. Małgorzata Danicka. Ta Małgorzata. Tłumaczka książek Elaine Morgan na język polski. Elaine to taki niedoceniony Darwin. Niedoceniona, bo jest kobietą, bo nie ma kierunkowego wykształcenia, bo mówi, że człowiek ewoluował z wody. A to o dużo za dużo dla przyjętych paradygmatów. Księgarnia Muzeum Historii Naturalnej pełna jest dzieł Darwina. Osoby z obsługi wiedziały co prawda, że Elaine Morgan coś wydała, ale nie były mi w stanie tego znikąd ściągnąć. W Gravesend jeszcze gorzej. Bukinista nie wiedział o kogo mi chodzi. Bukinista, nie zwykły księgarz. Bo po księgarni widać, że wypieszczona i wypasiona. Ze starannie dobranymi tytułami na różne tematy i z różnych okresów. Bukinista Brytyjczyk.

Elaine Morgan urodziła się w 1920 roku w Pontypridd w Walii. Studiowała literaturę angielską w Oxfordzie. Jej kariera literacka rozpoczęła się w latach pięćdziesiątych – pisała opowiadania, sztuki i scenariusze dla telewizji. Otrzymała w tej dziedzinie wiele nagród, m.in. Writer’s Guild Award 1973, Prix Italia 1974, BAFTA 1978 (za biografię Marii Curie), Royal Television Society Writer of the Year 1979. W 1972, zafascynowana hipotezą Sir Alistera Hardy’ego o wodnym etapie w ewolucji człowieka, a także w reakcji na seksistowską wizję antropogenezy prezentowaną przez antropologów takich, jak prof. Raymond Dart, Robert Ardrey i Desmond Morris, napisała The Descent of Woman – Pochodzenie kobiety – które zostało przetłumaczone na 25 języków. W kilku kolejnych książkach rozwijała argumenty Hardy’ego – aż w końcu hipoteza wodnej małpy przebiła się do środowisk naukowych i zaczęła być poważnie dyskutowana, a ona sama zaczęła być zapraszana na konferencje naukowe, m.in. Symposium of Water and Human Evolution. W roku 2000 otrzymała prestiżową naukową nagrodę Letten F. Saugstad. W roku 2006 przyznano jej honorowy stopień naukowy (D.Litt.) Uniwersytetu Glamorgan. Nadal mieszka i pisze w Walii.

Elaine miała wylew. Dla 92. latki to prawie wyrok. Dlatego spieszyło nam się z odwiedzinami. Zdążyliśmy. Do szpitala. Elaine nie była w formie. Umęczona i udręczona. Głównie przeżytymi latami, chorobą i przekonaniem o niezrozumieniu jej. Brałam aktywny udział w tym spotkaniu, ale jakby podzielona na dwa byty. Jeden z nich siedział i rozmawiał. Drugi obserwował z bezpiecznej odległości. Jakbym się sama przed sobą chroniła. Nie mogłam się bowiem oprzeć nachalnemu wrażeniu, że uczestniczę w czymś ważnym. W odchodzeniu kogoś na miarę Marii Skłodowskiej-Curie.

Nawet nie potrafię sobie wyobrazić jaką wartość miało to spotkanie dla Małgosi. Osoby, która ją dla Polski „odkryła” i która założyła wydawnictwo, żeby móc upowszechniać idee Elaine. W tych działaniach tłumaczkę wspierają Fundacja Feminoteka, Fundacja MaMa, Przekrój i Sabatnik boginiczno – feministyczny "Trzy Kolory". Pośrednio także my – kupiłyśmy kilka egzemplarzy i podarowałyśmy przyjaciołom, o których myślimy, że argumenty Elaine zrobią na nich wrażenie.

Od spotknia z Elaine minął już tydzień. Cały czas je przeżywam, analizuję i odkrywam nowe uczucia. Dopiero teraz mogę o nim pisać. Boję się, że Elaine nie trafi pod strzechy ani za życia ani po nim. Skąd to wiem? Bo ceni ją Olga Tokarczuk. A Olga jest klasą samą w sobie. Dlatego tyle osób jej nie czyta i nie ceni. Bo wolimy pogłaskać płot z napisem „dupa” i poczuć ból wbitej w rękę drzazgi niż ten związany z samorozwojem.